سلامت نیوز: به گمان من و همه افراد مطلع از روش‌های نوین درمان ناباروری، دوره نگرانی و اندوه نداشتن فرزند برای زوجین نابارور به پایان رسیده است .حتی زوجینی كه با ناكامی در انجام آی‌وی‌اف روبه‌رو می‌شوند یا این‌كه خانم با ناهنجاری در رحم روبه روست یا بارداری برایش خطرناك است می‌توانند با بهره‌گیری از روش رحم جایگزین صاحب فرزند بشوند . جنینی به كمك روش لقاح آزمایشگاهی یا آی وی اف در آزمایشگاه تشكیل می‌شود و سپس به رحم خانم دیگری كه مادر جایگزین نامیده می‌شود، منتقل می‌شود.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم، جنین مراحل رشد را در رحم مادر جایگزین طی می‌كند و پس از زایمان، نوزاد به پدر و مادر خود، یعنی زن و شوهر صاحب جنین داده می‌شود. بهره‌گیری از روش رحم جایگزین نیاز به افزایش آگاهی زوجین نابارور دارد كه ما برآنیم تا در گفت‌وگویی با دكتر فرهاد یغمایی،متخصص بیماری‌های عفونی و رئیس كلینیك درمان‌های جایگزین مركز درمان ناباروری و سقط مكرر ابن سینا از ابعاد مختلف این روش بگوییم .

آیا لزوما زوجینی كه آ ی وی اف در آنها تا سه نوبت با شكست مواجه شود گزینه  استفاده از رحم جایگزین تلقی می‌شوند؟
خیر، شكست مكرر در درمان ناباروری لزوما به استفاده از رحم جایگزین منجر نمی‌شود. در مركز ابن‌سینا، این‌گونه موارد در كلینیك سقط مكرر و شكست مكرر درمان بررسی می‌شود تا علت شكست مشخص شود. فاكتورهای ایمونولوژی، انعقادی یا ژنتیكی ممكن است عامل شكست آی وی اف باشند. بنابراین، ابتدا این عوامل بررسی و كنترل می‌شوند. در مواردی كه علت شكست درمان، عوامل ایمنی یا عوامل انعقادی است، معمولا با درمان مناسب مشكل حل می‌شود. در مواردی نیز مشخص می‌شود كه جنین دچار ناهنجاری‌های كروموزومی است كه روش اهدای جنین پیشنهاد می‌شود.

بعد از این‌كه زوجی گزینه مناسب برای رحم جایگزین تشخیص داده شدند، چه باید بكنند؟
زمانی كه زوج نابارور، نامزد روش رحم جایگزین می‌شوند، پس از انجام مشاوره‌های لازم، باید مادر جایگزین را به مركز معرفی كنند. خانمی كه برای قبول این مسؤولیت داوطلب شده است، باید به لحاظ صلاحیت جسمی و روانی بررسی شود و پس از تأیید، قراردادی بین مركز، زوج صاحب جنین و مادر جایگزین منعقد می‌شود. سپس، مراحل آی‌وی‌اف و انتقال جنین انجام می‌شود و در طول بارداری نیز وضعیت مادر جایگزین و جنین كنترل می‌شود و پس از تولد، نوزاد به والدینش تحویل داده می‌شود.

آیا لزوما باید از طریق پژوهشكده ابن سینا یا رویان برای استفاده از روش رحم جایگزین اقدام كرد؟
مراكزی مانند ابن‌سینا در این زمینه به‌عنوان مركز مرجع شناخته می‌شوند. در واقع ما از پیشگامان ارائه این درمان بوده‌ایم و تلاش كردیم قانون مناسب برای این روش درمانی تدوین و تصویب شود. بنابراین، قطعا توصیه می‌كنیم كه زوج‌های نابارور حتما برای استفاده از این روش به مراكز معتبر درمان ناباروری مراجعه كنند. زیرا در مراكز و كلینیك‌های متفرقه ممكن است نظارت كافی وجود نداشته باشد و مشكلات زیادی هم برای زوج‌های صاحب جنین و هم برای مادر جایگزین پیش بیاید. ضمن این‌كه در اغلب كلینیك‌های متفرقه، این روش درمانی به فرصتی برای سودجویی دلالان تبدیل شده است كه فقط به فكر منافع خود هستند و این روند ممكن است باعث آسیب‌های جدی به طرفین شود.

مادر جایگزین چه مشخصاتی باید داشته باشد؟ لزوما باید متاهل باشد؟
آنچه مهم است این است كه مادر جایگزین سابقه بارداری موفق داشته باشد. یعنی بدانیم كه قبلا توانسته باردار شود و دوران بارداری را طی كند و یك زایمان موفق داشته باشد. بنابراین، باید حتما سابقه تأهل داشته باشد، اما این‌كه الان هنوز متأهل است یا جدا شده یا بیوه است، تفاوتی ایجاد نمی‌كند. البته، لازم است كه به لحاظ سلامت جسمی و روانی هم در وضعیت مناسبی باشد، یعنی بیماری‌ای نداشته باشد كه بارداری را برای خودش یا جنین خطرناك كند.

بهتر است این شخص آشنا باشد یا غریبه؟ و این كه در چه سنی و از چه طبقه اجتماعی باشد؟
در مركز ما، زوج‌های متقاضی باید خودشان مادر جایگزین را معرفی كنند. این‌كه مادر جایگزین آشنا باشد و زوج نسبت به او و خانواده‌اش شناخت و اعتماد داشته باشند، روند درمان را آسان‌تر می‌كند. همچنین، بهتر است كه مادر جایگزین در سنین ۲۵ تا ۳۴ سال باشد كه سنین مناسب برای بارداری است. در خصوص طبقه اجتماعی مادر جایگزین نمی‌توان معیار خاصی را گفت، اما بدیهی است اگر شرایط زندگی‌اش نامناسب باشد، مثلا حاشیه‌نشین باشد، ممكن است در معرض آسیب‌ها و خطرات بیشتری باشد.

آیا مادر صاحب جنین و مادر جایگزین لازم است با هم دیداری داشته باشند؟
قطعا لازم است. این دو باید یكدیگر را ببینند و بشناسند. طی دوران بارداری نیز دو طرف باید در ارتباط باشند و زوج صاحب جنین هم بتوانند از وضعیت جنین خود مطلع شوند و هم شرایط مناسب برای مادر جایگزین را  فراهم كنند.

چگونه باید از انجام مراقبت‌های ضروری دوران بارداری توسط شخص دارنده رحم مطمئن شد؟
همان‌طور كه پیشتر گفته شد، دو طرف از ابتدای درمان تا انتهای آن، یعنی تولد نوزاد، با هم در ارتباط‌اند. برای مراقبت‌های بارداری می‌توانند توافق كنند كه مثلا زوج صاحب جنین خودشان مادر جایگزین را برای انجام غربالگری‌های لازم ببرند یا فقط هزینه‌های آن را پرداخت كنند. ولی به هر حال هم زوج صاحب جنین موظفند كه شرایط لازم را برای مادر جایگزین فراهم كنند، هم مادر جایگزین موظف است كه تمام اقدامات مراقبتی را انجام دهد و آنها را از وضعیت خود و جنین آگاه كند.

به‌طور متوسط هزینه مراحل انجام این روش درمانی چقدر است؟
هزینه‌های درمانی و تشخیصی مطابق با تعرفه اعلامی وزارت بهداشت اخذ خواهد شد و هزینه‌های دیگر بستگی به میزان توافق طرفین دارد و میزان مشخصی وجود ندارد.

چه خطرات احتمالی جنین و مادر جایگزین را تهدید می‌كند؟
اگر مادر جایگزین به‌درستی انتخاب شود، یعنی خانمی باشد كه مشكل یا بیماری خاصی نداشته باشد و شرایط زندگی‌اش نیز پرتنش و پرخطر نباشد، بارداری به این روش فرقی با بارداری طبیعی ندارد؛ یعنی بارداری پرخطر محسوب نمی‌شود و صرف استفاده از این روش، باعث ایجاد خطر یا آسیب خاصی نمی‌شود.

آیا بیماری‌های ژنتیكی دارنده رحم به جنین منتقل می‌شود؟
خیر، همان‌طور كه می‌دانید ویژگی‌های وراثتی از طریق كروموزوم‌ها به ما منتقل می‌شوند، یعنی از طریق اسپرم و تخمكی كه جنین را تشكیل می‌دهند؛ بنابراین هیچ ویژگی ژنتیكی از طریق مادر جایگزین به طفل منتقل نخواهد شد.

چه قدر وضعیت مادر جایگزین روی جنین تاثیر می‌گذارد؟
جنین به مدت 9 ماه در رحم مادر جایگزین رشد می‌كند. در این مدت شرایط جسمی، تغذیه‌ای و روانی مادر جایگزین روی رشد جنین تأثیر دارد؛ یعنی اقتضائات یك بارداری طبیعی اینجا هم باید رعایت شود تا جنین رشد خوبی داشته باشد. بنابراین مادر جایگزین باید تغذیه مناسبی داشته باشد، محیطش آرام و بدون استرس باشد و مراقبت‌های پزشكی لازم را دریافت كند تا هم خودش و هم جنین دوران بارداری را به سلامت طی كنند.

به محض به دنیا آمدن نوزاد، رابطه مادر جایگزین با نوزاد قطع می‌شود؟
بله، به محض تولد. طفل باید به پدر و مادر صاحب جنین تحویل داده شود. البته خوب است كه شرایط روانی مادر جایگزین هم در نظر گرفته شود تا در صورت بروز افسردگی یا دیگر اختلالات پس از زایمان، بتواند كمك و حمایت عاطفی و روانی لازم را دریافت كند.

از نظر حقوقی مشكلاتی برای دریافت‌كنندگان رحم جایگزین پس از گرفتن نوزاد پیش نمی‌آید؟
قبلا مشكلاتی در زمینه صدور شناسنامه وجود داشت؛ زیرا گواهی زایمان به نام مادر جایگزین صادر می‌شد و ثبت‌احوال با استناد به آن، از صدور شناسنامه به نام پدر و مادر واقعی خودداری می‌كرد. این عدم همكاری مشكلات زیادی را در پی داشت. گاهی زوج مجبور می‌شدند مادر جایگزین را با شناسنامه مادر اصلی در بیمارستان بستری كنند و ممكن بود مشكلات زیادی پیش بیاید؛ مثلا به جای سوابق پزشكی مادر جایگزین، به سوابق پزشكی مادر واقعی مراجعه می‌شد و این می‌توانست در زمینه‌های مختلف خطرساز باشد. اما خوشبختانه اكنون با همكاری سازمان ثبت احوال، زوج صاحب جنین می‌توانند با معرفی‌نامه و گواهی مركز، برای گرفتن شناسنامه مراجعه كنند و شناسنامه فرزندشان را به نام خودشان بگیرند.